کنوانسیون بین المللی محو کلیه اشکال تبعیض نژادی(۱۹۶۵) (مصوب ۲۱ دسامبر ۱۹۶۵مجمع عمومی ملل متحد – تاریخ لازم الاجرا شدن ۴ ژانویه ۱۹۶۹) : این کنوانسیون توسط کمسیون حقوق بشر وابسته به شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل تهیه شده و حاوی فهرستی از روش های تبعیض آمیز منع شده بر اساس ملاحظات نژادی به خصوص از لحاظ رنگ، ریشه های قومی، ملیت و اجداد است. کنوانسیون تضمین می نماید که تبعیض نژادی در زمینه هایی که  در میثاق حقوق مدنی و سیاسی و نیز حقوق اقتصادی اجتماعی و فرهنگی درج شده رخ نخواهد داد. همچنین در این سند هر گونه تبعیض نژادی، سیاست آپارتاید، و نیز گروه هایی که حامی تئوری برتری نژادی هستند محکوم شده اند، کمیته ای برای از بین بردن تبعیض نژادی بر اساس این کنوانسیون ایجاد شده که متشکل از ۱۸ کارشناس مطلع و بی طرف بوده منتخب دول عضو جهت رسیدگی به شکایات و اختلافات دول هستند، کنوانسیون فوق الذکر در سال ۱۹۶۵ به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل رسیده و در سال ۱۹۶۶ واردمرحله لازم الاجرایی شده است آمریکا عضو آن نیست و حدود یکصد عضو دارد، کنوانسیون بین المللی محو تبیعض نژادی تبلوری از تلاش های پس از جنگ از سوی ملل متحد در اجرای اهداف بشر دوستانه مندرج در اعلامیه جهانی حقوق بشر می باشد، این کنوانسیون به اضافه دیگر موافقت نامه ها، جای اعلامیه مزبور را گرفته است و هدف آن حفظ حقوق مدنی سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، فرهنگی و موقعیت زنان و کودکان و اشخاص بدون تابعیت است. لازم به ذکر است که این کنوانسیون در مورد تبیعض نسبت به اشخاص که تبعه دول امضا کننده آن نیستند اعمال نمی شود. یک پروتکل اختیاری منضم به کنوانسیون امکان دادخواهی افراد را نزد یک کمیته ویژه تبعیض نژادی در مسائل مربوط به نقض کنوانسیون، مقرر می دارد، و تاکنون دولت های اندکی عضو این پروتکل اختیاری هستند.

با توجه‌ به‌ اینکه‌ فرضیه‌ سیادت‌ و تفوق‌ مبتنی‌ بر اختلاف‌ بین‌ نژادها عملاً مردود و اخلاقاً محکوم‌ و از نظر اجتماعی‌ غیرعادلانه‌ و خطرناک‌ بوده‌ و تبعیض‌ نژادی‌ نه‌ از لحاظ‌ نظری‌ و نه‌ از لحاظ‌ عملی‌ قابل‌ توجیه‌ نمی‌باشد با تأیید مجدد اینکه‌ تبعیض‌ بین‌ افراد بشر به‌ جهات‌ مبتنی‌ بر نژاد و رنگ‌ و یا ریشه‌ قومی‌ سدی‌ در برابر وجود روابط‌ دوستانه‌ و مسالمت‌آمیز در میان‌ ملل‌ بوده‌ و امکان‌ دارد صلح‌ و امنیت‌ بین‌ ملل‌ و همچنین‌ همزیستی‌ هم‌ آهنگ‌ اشخاص‌ را در داخل‌ یک‌ دولت‌ مختل‌ سازد (مهر پور . ۱۳۸۳٫ ۴۸۹) بدین ترتیب این کنوانسیون دربخش یک ماده یک بند ۱ مقرر می دارد«در قرارداد حاضر اصطلاح‌ (تبعیض‌ نژادی) اطلاق‌ می‌شود به‌ هر نوع‌ تمایز و ممنوعیت‌ یا محدودیت‌ و یا رجحانی‌ که‌ براساس‌ نژاد و رنگ‌ یا نسب‌ و یا منشأ ملی‌ و یا قومی‌ مبتنی‌ بوده‌ و هدف‌ یا اثر آن‌ از بین‌ بردن‌ و یا در معرض‌ تهدید و مخاطره‌ قراردادن‌ شناسایی‌ یا تمتع‌ و یا استیفاء در شرایط‌ متساوی‌ از حقوق‌ بشر و آزادی‌های‌ اساسی‌ در زمینه‌ سیاسی‌ و اجتماعی‌ و فرهنگی‌ و یا در هر زمینه‌ دیگری‌ از حیات‌ عمومی‌ باشد.»[۱] تبعیض عبارت است از برخورد نامساعد و نابرابری است که، در مقایسه با اکثریت افراد جامعه، نسبت به اقلیت ها در برنامه های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، و اقتصادی اعمال می شود. این وضعیت یکی از عوامل مهم بحران در نقاط مختلف دنیا به شمار می رود. در مقام تفسیر می توان گفت اصطلاح تبعیض به معنای هر گونه تمایز، مستثنی نمودن، محدود نمودن یا پایه ریزی برتری خاص براساس نژاد، رنگ، زبان، مذهب، ریشه ملی و اجتماعی، تولد یا هر حالت دیگری است که در نتیجه و هدف آن به خطر انداختن

و تخریب و شناسایی، بهره مندی یا برخورداری برابر افراد از مجموعه حقوق و آزادی های بنیادین باشد (هاشمی،۱۳۸۴،۵۸) در این بند به هر ممنوعیت و محدودیت و تمایز که بر اساس نژاد، رنگ، مذهب، ملیت، یا قومیت بر افراد انسانی وارد شده و آزادی های اساسی افراد جامعه را در زمینه های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، و در زمینه های دیگر حیات عمومی محدود میکند را تبعیض نامیده است و در این کنوانسیون تلاش بر آن است تا همه این تبعیض ها از بین برود و تکلم به زبان مادری و تحصیل به این زبان ازمقاطع ابتدایی تا آموزش عالی حق افراد بشر در زمینه های اجتماعی و فرهنگی بوده و ممنوعیت تحصیل به این زبان تبعیض نژادی را در پی خواهد داشت. و دربخش یک ماده دو بند ۱ این کنوانسیون که اعلام میدارد «دول‌ عاقد، تبعیض‌ نژادی‌ را محکوم‌ می‌نمایند و متعهد می‌شوند که‌ با توسل‌ به‌ کلیه‌ وسائل‌ مقتضی‌ و بدون‌ درنگ‌ سیاستی‌ را دنبال‌ کنند که‌ هدف‌ آن‌ از بین‌ بردن‌ هر نوع‌ تبعیض‌ نژادی‌ و تسهیل‌ توافق‌ و تفاهم‌ در بین‌ کلیه‌ نژادها باشد»[۲] بر اساس این ماده نیز کلیه کشور های متعاهد تعهد می نمایند هر نوع تبعیض نژادی را در قلمرو سرزمینی خود از بین ببرند، و همانگونه که اشاره شد ممنوعیت استفاده از زبان مادری نیز گونه ای از تبعیض نژادی می باشد، و در بند ۲ همین ماده )ماده دو(مقرر می دارد که «دول‌ عاقد در صورت‌ اقتضاء در زمینه‌های‌ اجتماعی‌ و اقتصادی‌ و فرهنگی‌ و غیره‌ تدابیر خاص‌ و معینی‌ برای‌ تأمین‌ رشد و توسعه‌ مطلوب‌ برخی‌ گروه‌های‌ نژادی‌ یا افراد وابسته‌ به‌ آنها و حمایت‌ از این‌ گروه‌ها و افراد اتخاذ می‌نمایند. این‌ تدابیر بدین‌ منظور اتخاذ می‌گردد که‌ استیفای‌ کامل‌ حقوق‌ بشری‌ و آزادی‌های‌ اساسی‌ در شرایط‌ متساوی‌ برای‌ ایشان‌ تضمین‌ شود ولی‌ نباید پس‌ از نیل‌ به‌ هدف‌ موجب‌ و منشأ حفظ‌ حقوق‌ غیرمتساوی‌ و متمایز برای‌ گروه‌های‌ نژادی‌ گردد.»[۳] در این بند نیز تامین رشد و توسعه مطلوب گروه های نژادی در زمینه های اجتماعی و فرهنگی و استیفای کامل حقوق انسانی و آزادی های اساسی بشر مورد تایید واقع شده است که استیفای حقوق اساسی افراد در سایه ی زبان مادری شان بهتر محقق خواهد شد. در بخش یک ماده چهار اضافه می کند که «دول‌ عاقد هر نوع‌ تبلیغات‌ و تشکیلاتی‌ را که‌ از افکار و نظریه‌های‌ مبتنی‌ بر تفوق‌ یک‌ نژاد و یا گروهی‌ از اشخاصی‌ که‌ رنگ‌ و یا منشأ قومی‌ معین‌ دارند الهام‌ بگیرد و یا هر نوع‌ تنفر و تبعیض‌ نژادی‌ را توصیه‌ یا تشویق‌ کند ـ تقبیح‌ می کند و متعهد می‌شوند که‌ به‌ منظور ریشه‌کن‌ ساختن‌ این‌ چنین‌ تحریکات‌ یا تبعیضات‌ و به‌ طور کلی‌ برای‌ محو هر قسم‌ تبعیض‌ نژادی‌ سریعاً تدابیر لازم‌ را اتخاذ نمایند»[۴] در این ماده که تقبیح آپارتاید ونیز احترام به حقوق بنیادین بشر تاکید شده و به دولتها توصیه می شود برای رفع این تبعیضات تلاش مقتضی را اعمال نمایند، و در حالی که برخورداری از زبان مادری از حقوق اولیه افراد بشر می باشد و دولت ها باید تلاش نمایند تا این حق ابتدایی رشد و توسعه نماید وهیچ نوع تبعیضی نسبت به این نوع حق اعمال نکنند، وهمچنین کنوانسیون در همین ماده بیان می دارد «نشر هر نوع‌ افکار مبتنی‌ بر تفوق‌ یا نفرت‌ نژادی‌ و تحریک‌ به‌ تبعیض‌ نژادی‌ و همچنین‌ اعمال‌ زور یا تحریک‌ به‌ زور علیه‌ هر نژاد و یا هر گروه‌ که‌ از حیث‌ رنگ‌ و قومیت‌ متفاوت‌ باشند و نیز بذل‌ هر نوع‌ مساعدت‌ منجمله‌ کمک‌ مالی‌ به‌ فعالیت‌های‌ تبعیضی‌ نژادی‌ را قانوناً از جرائم‌ قابل‌ مجازات‌ اعلام‌ نماید.»[۵] در این ماده نیز می توان به تحقیر زبان مادری قومیتها اشاره کرد و هر نوع تحقیر نسبت به زبان های مادری را محکوم نمود. در بخش یک ماده هفت این کنوانسیون اعلام می دارد «دول‌ عاقد متعهد می‌شوند به‌ منظور مبارزه‌ با تعصباتی‌ که‌ منجر به‌ تبعیضات‌ نژادی‌ می‌شود و نیز برای‌ تعمیم‌ و بسط‌ تفاهم‌ و روح‌ گذشت‌ و سازش‌ و مودت‌ در میان‌ ملل‌ و گروه‌ها و نژادها و اقوام‌ مختلف‌ و ترویج‌ نیات‌ و اصول‌ منشور ملل‌ متحد و مفاد اعلامیه‌ جهانی‌ حقوق‌ بشر و اعلامیه‌ ملل‌ متحد درباره‌ رفع‌ تبعیضات‌ نژادی‌ و مفاد این‌ قرارداد اقدامات‌ مؤثر علی‌الخصوص‌ در زمینه‌ تعلیم‌ و تربیت‌ فرهنگ‌ و نشر اخبار معمول‌ دارند.»[۶] در این ماده کنوانسیون به تعلیم و تربیت و فرهنگ بدون تبعیض نژادی و روح سازش و مودت در میان ملل، گروها و نژادها اشاره شده است. و شیوه ی بارز تعلیم و تربیت در اجتماع از مدارس آغاز می شود و نباید کودکان و دانش آموزان را ازحق معنوی، فرهنگی و اجتماعی تحصیل به زبان مادری محروم کرد و در صورت محرومیت و ممنوعیت، تبعیض نژادی فرهنگی و اجتماعی نسبت به این افراد در زمینه تعلیم و تربیت روی خواهد داد و رفع هر گونه تبعیض در زمینه تعلیم و تربیت و تحصیل به زبان مادری حق اولیه هر دانش آموز بر اساس اسناد بین المللی است.  این کنوانسیون (کنوانسیون بین المللی رفع هر گونه تبعیض نژادی) دارای یک مقدمه، سه بخش و ۲۵ ماده می باشد که برای محو تبعیض و خشونت نژادی تلاش فراوان کرده است و به دولت های متعاهد در این کنوانسیون توصیه می کند برای تامین رشد و  توسعه فرهنگی نژادها و قومیت ها کوشا باشند( http://www.unic-ir.org/treaties)

هـ – میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی

(Optional Protocol to the International Covenant on Civil and Political Rights)

میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی (۱۹۶۶) ( مصوب ۱۶ دسامبر ۱۹۶۶ مجمع عمومی سازمان ملل متحد- تاریخ لازم الاجرا شدن ۱۳ مارس ۱۹۷۶ ) : یکی از دو معاهده بین المللی که حقوق مندرج در اعلامیه جهانی حقوق بشر را به قواعد الزام اور حقوقی تبدیل نموده است. میثاق مزبور حاوی فهرستی از حقوق مدنی و سایسی مشترک میان کلیه ملل است که دولت ها متعهد می شوند آن را حمایت و ترویج نمایند. این حقوق ناظر است به حیات امنیت، آزادی، تشکیل و گردهمایی با آزادی اندیشه، بیان، مذهب، نفی بردگی، شکنجه. پیش نویس اولیه این سند توسط کمسیون سازمان ملل در باره حقوق بشر تهیه شده در سال ۱۹۶۶ این میثاق به تصویب رسید و در سال ۱۹۷۶ با تصویب سی وپنج دولت وارد مرحله لازم الاجرایی شد. آمریکا به خاطر مسائل مربوط به تقسیمات دولت فدرال به موجب قانون اساسی آن را تصویب نکرده است. میثاق مدنی، سیاسی گام مهمی است در ترویج و گسترش حقوق بشر جهانی، است چرا که این میثاق حقوق مدنی و سیاسی مندرج در اعلامیه جهانی حقوق بشر را به تعهدات حقوقی الزام آوری به دولت های امضا کننده تبدیل می کند. این حقوق بدون توجه به جنس، نژاد، مذهب، قومیت، یا اقلیت بودن تضمین شده است، به علاوه میثاق کمیته حقوق بشر را که مرکب از ۱۸ عضو جهت بررسی گزارش های مربوط به نقض حقوق بشر ایجاد می کند. در حالی که میثاق سند حقوقی و بر دولت های تصویب کننده جنبه الزام اور دارد، خود به خود قابل اجرا نیست برای اینکه دولت هایی که تضمین کننده این حقوق در قوانین خود نیستند، موظفند اقدامات مقتضی و مطابق با مراحل مربوطه در حقوق اساسی خود اتخاذ کنند. فقدان دستگاه اجرایی یا فقدان ضمانت اجرایی غیر از افکار عمومی جهانی، و نیز ماهیت غیر خود اجرا بودن نیاز به تصویب قوانین مقتضی از طریق قانون گذاری داخلی تاْثیر فوری آن را محدود می سازد، به علاوه در زمان حالت فوق العاده و اضطراری، دولت امضا کننده می تواند خود را ازتعهدات مندرج در میثاق رها سازد.

در این میثاق که به حقوق مدنی و سیاسی افراد اشاره شده است و ارزش و احترام گذاشتن به این حقوق را به تمام دولت های متعاهد توصیه می کند در بخش دوم ماده دوم بند ۱اعلام می دارد « هر دولت عضو این میثاق متعهد میشود که نسبت به افراد ساکن قلمرو و تبعه حوزه قانونی خود، حقوق شناخته شده این میثاق را صرفنظر از نژاد، رنگ، جنس، زبان، مذهب، عقیده سیاسی و یا عقیده ای دیگر، و همچنین اصل و منشاء اجتماعی یا ملی، دارائی، نسب و یا وضعیت های دیگر، محترم شمرد و تضمین نماید.»[۷] در این ماده احترام به حقوق اساسی افراد انسانی صرف نظر از نژاد، رنگ، جنس، زبان، مذهب، و… توصیه و تاکید شده است و این اصل اساسی که باید همه انسانها از حقوق برابر برخوردار باشند و با توجه به اینکه تکلم و تحصیل و برخورداری از زبان مادری از حقوق بنیادی جامعه انسانی می باشد وهیچ کس نباید به خاطر زبان مادری مورد تحقیر واقع شود و در نهایت اینکه با توجه به این ماده باید دولتها حقوق شناخته شده افراد را در قلمرو سرزمینی خود محترم شمرده و تضمین نمایند و همانطور که اشاره شد زبان مادری از جمله حقوق اساسی افراد بشر می باشد. در بخش سوم ماده بیست و چهارم بند ۱اشاره می کند به اینکه «هر کودکی بدون هیچگونه تبعیض از قبیل نژاد، رنگ، جنس، زبان، مذهب، ملیت یا منشاء اجتماعی، دارائی یا تولد، نسب که به اقتضای وضعیت صغارت خردسالی ایجاد شده است، حق دارد از اقدامات حفاظتی حمایتی خانواده، جامعه و دولت برخوردار گردد.»[۸] و دولتها هنگامی می توانند از حقوق اجتماعی و فرهنگی کودکان، بدون تبعیض از حیث زبان و… در جامعه حفاظت و حمایت کنند که اجازه دهند کودک ازحق استفاده از زبان مادری خود برخوردار بوده و حق تحصیل به زبان مادری خود را،  در مدارس داشته باشد بدین گونه حقوق کودک در اجتماع در زمینه های فرهنگی و اجتماعی حفظ خواهد شد. میثاق حقوق مدنی و سیاسی دارای یک دیباچه است که در آن حقوق مدنی و سیاسی را ناشی از حیثیت ذاتی شخص انسان می داند و دارای شش بخش و پنجاه و سه ماده است که در تمام مواد به رعایت  حقوق  مدنی و سیاسی افراد انسانی توصیه و تاکید کرده است( http://lawstudy.ir)

[۱]The Convention, the term “racial discrimination” refers to any type of discrimination and the prohibition or restriction or preference based on race, color or national origin or ancestry or ethnic based and its purpose or effect of destroying or threatened and the identified risks, or enjoyment of, or entitled to equal human rights and fundamental freedoms Astyfa’ conditions in political, social and cultural background, or in any other field of public life.

[۲]States Parties condemn racial discrimination and undertake to pursue by all appropriate means and without delay a policy of eliminating racial discrimination in all its forms and promoting understanding among all races, and, to this end

[۳]States when the circumstances so warrant, economic and social fields, cultural and other specific measures to ensure optimal growth and development of some ethnic groups or individuals associated with them and support these groups and individuals will adopt.These measures shall be adopted in order to fully achieving the full realization of human rights and fundamental freedoms guaranteed in the condition he is entitled to equal, but not for the purpose of achieving and maintaining the rights Ghyrmtsavy and distinguishes the source of the ethnic groups.