۱-میرمحمدصادقی، حسین، چاپ شانزدهم، جرائم علیه اموال و مالکیت، تهران،مجمع علمی فرهنگی مجد،سال۱۳۷۲، صفحه ۹۶٫

است. در پایان بحث عنصر معنوی اینجانب توضیح مختصری را درخصوص “انگیزه”لازم دانسته ام که تفاوت انگیزه بانیت آن است که نیت عبارتست ازقصدبلاواسطه از ارتکاب عمل مجرمانه ولی انگیزه،  هدف مع الواسطه از ارتکاب جرم است.

عموماً انگیزه ارتکاب جرم تأثیری بر مسئولیت کیفری مرتکب ندارد. مثلاً کلاهبرداری از ثروتمندان برای فقرا تغییری در مسئولیت مجرم ایجاد نمی کند.البته قاضی می تواند پس از محکوم کردن حکم به ارتکاب جرم برای تعیین مجازات متناسب وجود انگیزه شرافتمندانه در او را در نظر بگیرد قانون مجازات اسلامی در بند ۳ ماده ۲۲ قانون مجازات اسلامی وجود انگیزه شرافتمندانه در مجرم را از زمره جهات مختلفه قضایی دانسته است.

مبحث دوم : واکنش کیفری

گفتار نخست: واکنش های ماهوی کیفری

الف- مجازاتهای سرکوب گر

وجود انواع زندانهای بسته،زندانهای نیمه باز، زندانهای باز، مؤسسات صنعتی و کشاورزی و خدماتی وابسته به زندانها، کانون های اصلاح و تربیت، بیمارستانهای مجرمین غیر مسئول، تبعیدگاههای مجرمین به عادت، مراکز معالجه مجرمین معتاد به استعمال الکل و مواد مخدر و مراکز مراقبت بعد از خروج، نشانگر این حقیقت است که در کشور ما با وجود امکانات محدود، اجرای مجازات حبس با روش های نسبتاً پیشرفته تری انجام می گیرد(۱).

زندانیان بر حسب سابقه، سن، جنس، نوع جرم ارتکابی، مدت مجازات، وضع جسمانی و روانی و چگونگی شخصیت و استعداد، به یکی از انواع زندانها یا مؤسسات تأمینی و تربیتی اعزام می گردند.

زنان و جوانان بین ۱۸ تا ۲۵ سال و اطفال هر دسته در زندانهای جداگانه نگهداری می شوند. زنان زندانی می توانند اطفال خود را تا سن پنج سالگی به همراه داشته باشند.

 
۱-چگونگی زندان در ایران قبل از مشروطیت را آقای دکتر رفعتی چنین توصیف کرده اند: (( تا قبل از مشروطیت طرز اجرایمجازات و وضع زندانه در ایران بسیار رقت انگیز بوده است. حل و فصل کلیه دعاوی اعم از جزایی و مدنی با حکام بود … پس از صدور حکم از طرف حاکم، فراش باشی که دارای لباس خوف آور بودند و به کمک معاونین خود که فراش نامیده می شدند پای کسی را که حاکم

دستور می داد به غل و زنجیر می بستند و تا سر حد مرگ به او شلاق می زدند و یا او را مورد آزار و شکنجه قرار می دادند، زندانها نیز بیشتر به سیاه چال شبیه بوده و محل آن در گورخانه فعلی بود. در زمان ناصرالدین شاه شخصی به نام (( کنت دوفور)) اطریشی برای اصلاح زندانهای به ایران دعوات شد که متأسفانه به علت مخالفت و کارشکنی اشخاص متنفذ در کار خود موفق نشد.

پس از جنگ بین الملل اول شخصی به نام (( وستاهل)) که اهل سوئد بود برای اصلاح پلیس و زندانها به ایران آمد که تا اندازه ای توانست در کار خود موفق شود و به وضع پلیس و زندانها سر و سامانی بدهد.

اولین کار او  برداشتن غل و زنجیر از دست و پای زندانیان بود و طبق آئین نامه ای که تنظیم کرد لباس های زندانیان را متحدالشکل نمود. برای آنها ساعات کار و ملاقات تعیین نمود و از لحاظ غذا و بهداشت و نیز در وضع زندانیان تا اندازه ای بهبود حاصل شد.

اصلاحات اساسی عدلیه ایران را باید مرهون زحمات مرحوم داور دانست.

طبق آئین نامه ای که تنظیم شد … زندان محکومین از مظنونین جدا گردید و بین محبس و توقیفگاه تفاوت قائل گردید … محبس عبارت از محل حفاظت محکومین و توقیفگاه عبارت از محل حفاظت مظنونین و متهمین است… صدمات بدنی و زجر و شکنجه به محکومین و محبوسین از طرف هر یک از مأمورین ممنوع گردید…))

زندانهای بسته (۱) برای نگهداری آن دسته از محکومینی است که نگهداری آنان در سایر زندانها و مؤسسات وابسته به آن مصلحت نباشد.

در زندانهای بسته در صورت امکان زندانی شبها در اطلاق انفرادی نگهداری می شود و روزها به طور انفرادی و یا گروهی از برنامه های آموزشی و حرفه ای و تفریحی استفاده می نماید و یا در کارگهای داخل زندان به کار گمارده می شود.

زندانهای نیمه باز (۲) مخصوص نگهداری افراد زیر است:

الف- محکومان بزه های غیر عمدی.

ب- محکومان به حبس تعریزی تا دو سال.

ج- محکومان به حبس بیشتر از دو سال به شرط تحمل یک سوم محکومیت در زندان بسته.

د- محکومان به حبس دایم پس از تحمل سه سال از مجازات در زندان بسته، به تشخیص مقامات قضایی یا شورای طبقه بندی به این نوع زندان منتفل می شوند.

شرط پذیرش محکومان مذکور در زندان نیمه باز احراز شایستگی اخلاقی و  قابلیت اصلاح آنان و وجود اعتماد به زندانی است که به تشخیص و تصمیم شورای طبقه بندی انجام می گیرد.

–  نقل از مقاله مندرج در مجله حقوق وزارت دادگستری، ش ۵، ص ۳۲و ۳۳٫

۱-زندان بسته با حفاظ کامل، عبارت از زندانی است که کاملاً محصور بوده و دارای برجهای دیده بانی باشد. در پوشش خارجی زندان بسته و به اندازه کافی مأموران مسلح مأمور مراقبت و پاسداری می باشند.

ماده ۴ آئین نامه امور زندانها.