۳-۳-۱-۸٫ مرابحه ابزاری جهت کاهش شبهه ربا

یکی از ایراداتی که فقها و مراجع تقلید اغلب به نظام بانکداری کشوروارد می‎‏نمایند، ربوی بودن عملیات بانکها می‎باشد بطوریکه در بخش تخصیص منابع و تجهیز منابع شیوه عمل برخی عقود به شکلی می‎باشد که در بانکهای متعارف متداول بوده است و تنها تفاوت آنها در روش انجام کار می‎باشد. آنچه در حال حاضر در بانکهای کشور ما تحت عنوان بانکداری اسلامی انجام می‎گیرد در واقع اسلامی نیست و کلاه شرعی جهت فرار از انتقادهای وارده بر نظام بانکداری می‎باشد. انتظار نداریم که مرابحه تمام مشکلات شبکه بانکی و تمام انتقادات وارد بر آن را یک شبه رفع نماید لیکن این توقع وجود دارد که با انجام صحیح این عقد قسمتی از نگرانی فقها و مراجع تقلید در خصوص ربوی شدن عملیات بانکهای کشور تسکین یابد.

۳-۳-۱-۹٫ مرابحه ابزاری مالی جهت اشاعه فرهنگ اسلامی در کل کشورها

یکی از اهداف مخالفان دین مبین اسلام ترویج صورت ناصحیح از اسلام و مسلمانان می‎‏باشد. بطوریکه تلاش می‎کنند مسلمانان را افرادی پرخاشگر و جنگجو و دین اسلام را کهنه وغیر متمدن جلوه نمایند. انتظار می‎‏رود متفکران و دانشمندان شریعت مقدس با شناساندن ابعاد گوناگون دین اسلام، فرهنگ واقعی اسلامی را به مردم دنیا معرفی نمایند. طبق آمار جهانی حدود یک چهارم مردم دنیا مسلمانان می‎‏باشند و با وجود این کثرت جمعیت کشورها چاره‎ای جز پذیرش دین اسلام و ارائه خدمات به مسلمانان ندارند. این موضوع را طی چند دهه گذشته با رسوخ بانکداری اسلامی به اکثر کشورها نظاره‎گر بوده‎ایم. لذا مقتضی است متفکران صنعت بانکداری اسلامی از این فرصت استفاده کرده و شیوه‎‏های کاربردی و در عین حال منطبقی با شریعت مقدس به کل دنیا معرفی نمایند. بانکداری و مالیه اسلامی قادر است بسیاری از مخاطرات و چالش‎های رایج در مالیه غربی و کلاسیک را مرتفع نماید. جلوگیری از متورم شدن بیش از حد و تشکیل حباب‎های عظیم در بازارهای مالی، جلوگیری از افزایش و گسترش بی‎رویه و کنترل نشده اندازه بازارهای مالی و ایجاد بازار سیاه یا اقتصادهای غیرواقعی، انضباط پولی و مالی و وجود فرصت‎های برابر برای تمام سرمایه‎گذاران و صاحبان کسب وکار از دست آوردهای چند دهه اخیر نظام بانکداری اسلامی محسوب می‎گردد. بنابراین می‎‏توان چنین نتیجه گرفت که نظام مالی اسلامی قادر است که احتمال بروز و پیامدهای منفی ناشی از بحران مالی را در سطوح ملّی، منطقه‎ای و جهانی به حداقل رسانده و این توانایی تا حد بسیار زیادی بر مقبولیت الگوی مالیه اسلامی افزوده است.[۱] وقوع بحران‎های مالی عمیق و زیانبار چند سال اخیر به این دلیل است که سهم مالیه اسلامی از کل سیستم مالی جهانی بسیار محدود می‎باشد و گرنه مالیه اسلامی از پتانسیل خوبی برای جلوگیری از بی‎نظمی مالی و ورود بانکها به حیطه پر ریسک و کم بازده برخوردار می‎باشد.

۳-۳-۱-۱۰٫ مرابحه ابزاری برای پوشش ریسک‎های منحصر بفرد بانکداری اسلامی

یکی از کاربردهای مرابحه مدیریت و پوشش ریسک است. لذا به نظر می‎رسد ریسک‎هایی همچون، ریسک نرخ بازده، ریسک نقدینگی و ریسک نرخ ارز را کاهش خواهد داد. لذا جهت تفهیم بهتر  ریسک های نهادهای مالی اسلامی مختصراً توضیح داده می‎شود.

الف) ریسک نرخ بازدهی: یک مشتری را در نظر بگیرید که از طریق وارد شدن در یک قرارداد مرابحه یک دارایی خریداری نموده است، با توجه به اینکه در این قرارداد قیمت بصورت بدهی پولی است بنابراین نمی‎تواند افزایش داشته باشد این مسأله بدین معناست که مطابق با احکام شریعت گرفتن نرخ بهره شناور بر روی قراردادهای فروش مؤجل جایز نیست. برای بدهی بلندمدت نرخ بازده شناور دو طرف قرارداد را در معرض ریسک تغییرات نرخ بازده یا افزایش و کاهش قیمت قرار می‎دهد در واقع هم تأمین مالی کننده و هم خریدار در این قرارداد در معرض ریسک تغییرات نرخ بازده دارایی قرارداد بوده و تمایل دارند در برابر این ریسک خود را پوشش دهند و ریسک را به حداقل برسانند.

ب) ریسک نقدینگی: از آنجا که قیمت مؤجل در قرارداد مرابحه یک بدهی پولی است از منظر قوانین اسلامی فروش آن در برابر وجه نقد مورد تأیید نیست این مطلب به این معناست که مطالبات بلندمدت بانکها با ریسک نقدینگی مواجه خواهد شد به عبارت دیگر بانکها قادر نیستند بدهی مشتریان خود را به نقدینگی تبدیل کنند یا به پشتوانه آنها اوراق بهادار صادر کنند.

ج) ریسک نرخ ارز در مرابحه: اگر یک بانک اسلامی قرارداد مرابحه‏ای را با یک مشتری برپایه یورو امضاء کند اما سرمایه بانک بر پایه دلار باشد مشتری (بدهکار) می‎بایست بدهی خود را به جای یورو به صورت دلاری پرداخت نماید. این موضوع موجب ریسک برای مشتری می‎گردد. با عنایت به وسعت کاربرد مرابحه، این قرارداد نوعی پوشش ریسک غیرمستقیم در مقابل نوسانات نرخ ارز می‎باشد.[۲]